De Architectuur van St. Julian’s: Een Verticale Konfrontatie met de Tijd
De architectuur van St. Julian’s is geen decor; het is een protagonist. Het is het hoofdpersonage in een complex verhaal van transformatie. Vergeet alles wat je weet over slaperige vissersdorpen. Wat je hier zult ontdekken, is een alchemistisch proces, een plek waar de tijd zelf is samengeperst en omhoog geschoten. Je bent hier getuige van een strijd en een synthese: de honingkleurige, sobere kalksteen van de Ridders, gedwongen tot een dialoog met het koele, reflecterende glas van de 21e eeuw. Dit is geen stad die je simpelweg bezoekt; het is een fenomeen dat je moet ontcijferen.
Als architect heb ik de grote steden van de wereld bestudeerd, maar de dichtheid van de geschiedenis hier is uniek. Op een paar vierkante kilometer zie je de evolutie van militaire noodzaak naar barokke weelde, en van aristocratische 19e-eeuwse villa’s naar de bijna futuristische durf van Zaha Hadid. De architectuur van St. Julian’s dwingt je om je blik te heffen, om de lagen te zien. Dit artikel is jouw uitnodiging. Dit is geen simpele gids; het is een intellectuele expeditie naar de ziel van het moderne Malta, gegoten in steen en staal. Je moet dit zien.
Inhoudsopgave
- De erfenis van de ridders: Fundamenten van steen
- De Britse invloed: De geboorte van de elegantie
- De verticale ontdekking: De hedendaagse architectuur van St. Julian’s
De erfenis van de ridders: Fundamenten van steen
Om de wolkenkrabbers te begrijpen, moet je eerst de fundamenten zien. De vroegste architectuur van St. Julian’s was er een van pure noodzaak, gecreëerd door de Orde van Malta. Dit is de ’thesis’ van de stad: functioneel, robuust en diep verbonden met de aarde.
Torri ta’ San Ġiljan (De St. Julian’s Toren)
Dit is de oer-architectuur van St. Julian’s. Gebouwd in 1658, is dit een van de dertien De Redin-wachttorens. Architectonisch is het een meesterwerk van militaire efficiëntie. Het is geen paleis, het is een instrument. De vierkante, sobere vorm, twee verdiepingen hoog, is puur functionalisme. De muren zijn dik, ontworpen om kanonvuur te weerstaan. De schoonheid zit in de eerlijkheid van het materiaal: de lokale globigerina-kalksteen, die de zon vangt en van kleur verandert gedurende de dag. Het platte dak met kantelen was een platform voor een kanon. Het is het startpunt van de stad, nu bijna komisch klein naast de moderne hotels, maar het is het anker.
Meer informatie: St. Julian’s Tower (VisitMalta)
Palazzo Spinola: Barokke weelde
Hier zie je de evolutie van pure functie naar esthetische ambitie. Dit paleis, gebouwd in 1688 voor de ridder Fra Paolo Raffaele Spinola, is een subliem voorbeeld van Maltese barok. Oorspronkelijk was het een landhuis, omringd door tuinen die afdaalden naar de zee. De architectuur is ontworpen om te imponeren: een perfect symmetrische gevel, rijkelijk versierde raamkozijnen en een indrukwekkend balkon. Het meest unieke element is de gebeeldhouwde klok op het dak, die de tijd, de maan en de sterren toont – een Mulisch-achtig detail dat het aardse verbindt met het kosmische. Het is een triomf van de barokke verbeelding. De architectuur van St. Julian’s kent weinig betere historische voorbeelden.
Meer informatie: Spinola Palace (VisitMalta)
De oude parochiekerk van St. Julian’s
Het spirituele hart. Hoewel het huidige gebouw dat de skyline van Spinola Bay domineert grotendeels dateert uit de 20e eeuw (ontworpen door Guzè Damato), staat het op de plek van een veel oudere kapel. De architectuur van de kerk is een Latijns kruis-ontwerp, een poging om de grandeur van de Romeinse barok te vertalen naar de 20e eeuw. Het is een monument van de gemeenschap. De klokkentorens zijn geen militaire wachttorens, maar bakens van geloof. De schaal is ontworpen om de baai te domineren, een verticaal statement in een tijd dat de stad nog grotendeels horizontaal was. Het interieur is een studie in devotie. Het vormt een essentieel onderdeel van de architectuur van St. Julian’s.
Officiële website: St. Julian’s Parish (Kerk van Malta)
De Britse invloed: De geboorte van de elegantie
Na de Ridders kwamen de Britten. St. Julian’s transformeerde van een verdedigingspost naar een chique badplaats. De architectuur veranderde mee. Dit is de ‘antithese’: een periode van geïmporteerde stijlen, elegantie en de eerste sporen van toerisme.
De Balluta Buildings
Dit is een gebouw dat je hart zal stelen. Voltooid in 1928 en ontworpen door Giuseppe Psaila, is dit het mooiste voorbeeld van Art Nouveau-architectuur op het eiland. Het gebouw is geen statisch blok, het is een golf, een beweging. Het volgt de curve van Balluta Bay met een ongekende elegantie. De gevel is een lyrisch spel van organische, golvende lijnen, verfijnd smeedijzerwerk en speelse erkers. Technisch gezien is de manier waarop de drie centrale bogen de verticaliteit doorbreken geniaal. Dit is geen massaproductie; dit is architectonisch maatwerk van het hoogste niveau. Het is een droom van steen, een essentieel onderdeel van de architectuur van St. Julian’s.
“Ik had op foto’s gezien dat het mooi was, maar toen ik er voor stond… adembenemend. De manier waarop het de hoek omgaat, zo zacht en vloeiend. Het voelde niet als een gebouw, maar als een levend organisme. Elk detail, van het ijzerwerk van de balkons tot het houtsnijwerk van de deuren, is pure kunst. Ik heb een uur op het plein gezeten, alleen maar om te kijken.”
Meer informatie: Info over Balluta Buildings (Culture Malta)
De Karmelietenkerk (Our Lady of Mount Carmel)
Direct naast de Balluta Buildings vind je een ander icoon. Deze neogotische kerk, voltooid in 1859 (en later herbouwd), is een prachtig voorbeeld van de Britse invloed op de kerkarchitectuur. In tegenstelling tot de uitbundige Maltese barok, is dit een meer ingetogen, verticale stijl, geïnspireerd op de middeleeuwse kathedralen van Noord-Europa. Het meest opvallende kenmerk is de slanke, spitse toren die de skyline van Balluta Bay domineert. Het fotogenieke beeld van de kerk die bijna ‘in’ het water lijkt te staan, met de moderne gebouwen erachter, vangt de essentie van het hedendaagse Malta.
Villa Dragonara: Neoklassiek vermaak
Dit gebouw markeert het begin van het toeristische tijdperk van St. Julian’s. De villa werd in 1870 gebouwd als het zomerverblijf van de Scicluna-familie, een invloedrijke bankiersfamilie. Architectonisch is het een prachtig, neoklassiek landhuis, ontworpen door Emanuele Luigi Galizia. Het heeft een statige, symmetrische gevel met zuilengalerijen die direct uitkijken over de zee. Het is gebouwd op het schiereiland dat nu Paceville domineert. In 1964 werd het omgebouwd tot het eerste casino van Malta, een cruciaal moment dat de transformatie van de stad inluidde. Het is een prachtig stuk erfgoed dat een nieuwe, glamoureuze functie heeft gekregen.
Villa Blanche
Verscholen in een van de rustigere straten (Birbal Street), vind je Villa Blanche. Dit is een subliem voorbeeld van een 19e-eeuwse aristocratische villa. Het is een studie in neoklassieke symmetrie en elegantie. Let op de perfecte proporties, de delicate zuilen die de veranda ondersteunen en het fijne houtsnijwerk van de ‘gallarija’ (de gesloten houten balkons). Dit gebouw representeert de droom van de welgestelde koopman uit de Britse tijd: een oase van rust, weg van de drukte van Valletta. Het is een essentieel puzzelstukje in het verhaal van de architectuur van St. Julian’s.
Meer informatie: Artikel over Villa Blanche (Times of Malta)
De verticale ontdekking: De hedendaagse architectuur van St. Julian’s
En dan, de ‘synthese’. De afgelopen 30 jaar heeft St. Julian’s de hemel ontdekt. De architectuur van St. Julian’s is hier een explosie van glas, staal en ambitie geworden. Dit is de confrontatie die het hart van de stad vormt.
De Portomaso Toren: Het eerste baken
Je kunt er niet omheen. De Portomaso Toren, geopend in 2000, was de eerste echte wolkenkrabber van Malta en met zijn 98 meter lange tijd het hoogste gebouw. Ontworpen door de Maltese architect Ray DeMicoli, is het een postmodern ‘landmark’. Het gebouw is ontworpen om op te vallen: een slanke, witte toren die taps toeloopt naar een punt, met een opvallend ‘oog’ (een ronde opening) aan de top. Technisch gezien was het een enorme onderneming voor het eiland. Je kunt het liefhebben of haten – veel Maltezen vinden het een litteken – maar het is ongetwijfeld het gebouw dat de architectonische discussie over hoogbouw op Malta heeft gestart. Het is een baken van de nieuwe economie.
Meer informatie: Portomaso Business Tower
De architectuur van St. Julian’s: Mercury Tower (Zaha Hadid)
En dan is er dit. Als gepensioneerd architect moet ik bekennen: dit gebouw is een intellectuele sensatie. Ontworpen door het wereldberoemde Zaha Hadid Architects, is dit geen gebouw meer, het is een sculptuur dat de wetten van de zwaartekracht tart. De toren, 122 meter hoog, bestaat uit twee delen. Een basis van 31 verdiepingen wordt ‘gekroond’ door een kantelend, zwevend volume dat drie verdiepingen horizontaal draait. Deze ’twist’ is een technisch meesterwerk van staal en glas.
Ik heb er gestaan en mijn hoofd moeten buigen voor de pure durf. Dit is deconstructivisme op zijn best. Het gebouw vangt het licht op een manier die geen enkel ander gebouw op Malta doet. Het is de ultieme expressie van de hedendaagse architectuur van St. Julian’s, een statement van wereldklasse dat de stad onherroepelijk in de 21e eeuw plaatst. Het is de toekomst, hier en nu.
Het ‘LOVE’ Monument: Conceptuele kunst
We sluiten af met een sculptuur dat architectonische proporties heeft aangenomen. Dit monument in Spinola Bay, ontworpen door de gerespecteerde Maltese architect Richard England, is een icoon geworden. Het concept is even simpel als geniaal. Het woord ‘LOVE’ is in grote, stalen letters geplaatst, maar dan achterstevoren. Het ‘leest’ correct in zijn eigen spiegelbeeld in het kalme water van de baai. Architectonisch gezien is dit een prachtig spel met context, reflectie en perceptie. Het is een interactief stuk; het vraagt je om stil te staan, de hoek te vinden en na te denken over het woord en zijn reflectie. Een stad heeft dit soort poëtische interventies nodig. Het is de perfecte, filosofische afsluiter van je verkenning van de architectuur van St. Julian’s.
“Ik dacht eerst dat het gewoon een modern kunstwerk was. Maar toen ik ’s ochtends vroeg, toen het water van de baai zo glad als een spiegel was, het woord ‘LOVE’ perfect gereflecteerd zag, begreep ik het. Het was zo’t vredig en slim concept. Een moment van pure poëzie in een verder zo drukke stad.”
Meer informatie: LOVE Monument (Atlas Obscura)
Een uitgelezen kans voor meer informatie over St. Julian’s en Malta.
Bronnen:
VisitMalta – Officiële Toerisme Website
Times of Malta – Architectuur Archief
Culture Malta – Erfgoedgids
Persoonlijke observaties en architectuurstudies van de auteur (Diverse bezoeken 1990-2024)
Zaha Hadid Architects Officiële Website