Welkom in Arras, een stad die op het eerste gezicht haar verhaal vertelt via de majestueuze pleinen en het imposante belfort. Maar voor wie verder durft te kijken, onthult zich een veel diepere, artistieke laag. Als kunstliefhebber en ervaren reiziger heb ik geleerd dat de ware ziel van een regio vaak schuilgaat in haar musea en galeries, van de grootse, internationaal geprezen instellingen tot de kleine, intieme plekken die met passie worden gekoesterd. De streek rond Arras, het hart van Artois, is hierop geen uitzondering. Het is een landschap getekend door de geschiedenis, maar ook een voedingsbodem voor een rijke artistieke traditie die eeuwen overspant. In dit artikel neem ik je mee op een persoonlijke ontdekkingsreis langs tien uitzonderlijke kunstlocaties. We duiken in de klassieke schoonheid van oude meesters, voelen de echo’s van een bewogen verleden, bewonderen de revolutionaire vormen van de modernen en gaan de dialoog aan met de kunst van nu. Dit is geen standaard museumgids; het is een uitnodiging om de verhalen, de kleuren en de emoties te ervaren die deze bijzondere plekken te bieden hebben. Laat je verrassen door de artistieke rijkdom die net onder de oppervlakte van dit prachtige deel van Frankrijk ligt te wachten.
Inhoudsopgave
- Klassieke schoonheid: Van oudheid tot 19e eeuw
- De echo’s van de geschiedenis: Erfgoed en herinnering
- De revolutie van de vorm: Moderne meesterwerken
- Hedendaagse dialogen: Kunst van nu
- Bronvermelding
Klassieke Schoonheid: Van Oudheid tot 19e Eeuw
1. Musée des Beaux-Arts d’Arras: De schatkamer in de abdij
Gehuisvest in de serene en monumentale Abdij van Saint-Vaast, is het Musée des Beaux-Arts van Arras een plek waar je als vanzelf je pas vertraagt. De architectuur alleen al is een kunstwerk. Wandelend door de immense kloostergangen voel je de eeuwenoude rust over je neerdalen, een perfecte staat van zijn om kunst te absorberen. Ik vind het persoonlijk een van de meest sfeervolle musea van Noord-Frankrijk; de manier waarop de collectie wordt gepresenteerd in deze historische setting is simpelweg subliem. De collectie zelf is een prachtige reis door de Europese kunstgeschiedenis. Je vindt hier een rijke verzameling schilderijen van de Franse, Vlaamse en Hollandse scholen van de 17e eeuw, met werken van onder meer Charles Le Brun en Philippe de Champaigne. Een hoogtepunt is de verzameling middeleeuwse sculpturen en kunstvoorwerpen, die getuigen van het rijke religieuze verleden van de stad. Wat het museum extra bijzonder maakt, zijn de zogenaamde ‘Puys d’Arras’, grote religieuze schilderijen uit de late middeleeuwen. Een absolute must-see is ook het spectaculaire, gedetailleerde schaalmodel van Arras uit de 18e eeuw, dat je een uniek vogelperspectief op de stad van weleer geeft.
Bezoek het Musée des Beaux-Arts d’Arras
2. Louvre-Lens: Een reis door de tijd
Op de plek van een voormalige steenkolenmijn, als een symbool van transformatie, staat nu het strakke, glazen paviljoen van Louvre-Lens. Dit is geen filiaal of dependance, maar een volwaardig museum met een uniek concept. Het hart wordt gevormd door de ‘Galerie du Temps’, een immense open ruimte waar honderden topstukken uit het Louvre in Parijs in chronologische volgorde worden tentoongesteld. Je wandelt hier letterlijk door 5000 jaar kunstgeschiedenis, van Mesopotamische beeldjes tot meesterwerken uit de Renaissance en de 19e eeuw. Wat mij telkens weer treft, is de gedurfde manier van presenteren. Geen aparte zalen per cultuur of periode, maar een open dialoog tussen de kunstwerken. Een Romeins mozaïek ligt naast een middeleeuws altaarstuk, en een schilderij van Eugène Delacroix, zoals het iconische De Vrijheid leidt het volk (dat hier lange tijd te zien was), hangt in de buurt van Egyptische sarcofagen. Deze opzet nodigt uit tot het leggen van onverwachte verbanden en het zien van de grote lijnen in de menselijke creativiteit. Het is een duizelingwekkende en onvergetelijke ervaring die de traditionele museumbeleving volledig op zijn kop zet.
“Ik was sceptisch over het concept, een ‘Louvre buiten Parijs’. Maar de Galerie du Temps is geniaal in haar eenvoud en impact. Je wordt niet overweldigd door de hoeveelheid, maar juist uitgenodigd om te ontdekken en te vergelijken. De lichtinval in het gebouw is fenomenaal en doet de kunstwerken echt stralen. Ik heb er uren doorgebracht en ben met een compleet nieuwe kijk op kunstgeschiedenis naar buiten gekomen.”
3. Musée de la Chartreuse de Douai: Spirituele kunst in een stil klooster
In het naburige Douai, in een prachtig bewaard gebleven kartuizerklooster, vind je een museum dat rust en contemplatie ademt. Het Musée de la Chartreuse is de perfecte tegenhanger van de grootschaligheid van Louvre-Lens. Hier dwaal je door de voormalige cellen van monniken, de kapittelzaal en de prachtige gotische kapel, waar de kunstwerken een intieme dialoog aangaan met de spirituele architectuur. De collectie is gespecialiseerd in Vlaamse en Hollandse meesters, met prachtige voorbeelden van religieuze kunst. Een van de absolute topstukken is het Polyptiek van Anchin van de lokale meester Jehan Bellegambe, een adembenemend gedetailleerd altaarstuk uit de 16e eeuw. Ook vind je er werken van Peter Paul Rubens en Jacob Jordaens. Ik ben persoonlijk erg gecharmeerd van de 19e-eeuwse collectie, met dromerige landschappen van schilders van de School van Barbizon en enkele prachtige, gevoelige beelden van Jean-Baptiste Carpeaux. Het is een museum dat je uitnodigt om de tijd te nemen, om stil te staan en je te laten raken door de verstilde schoonheid.
Verken het Musée de la Chartreuse
De Echo’s van de Geschiedenis: Erfgoed en Herinnering
4. Carrière Wellington: Ondergrondse getuigenissen
Kunst is niet altijd te vinden in schilderijlijsten of op sokkels. Soms is het de menselijke ervaring zelf, bewaard gebleven op een onverwachte plek. De Carrière Wellington is zo’n plek. Dit is geen traditioneel museum, maar een ondergronds memoriaal dat een van de meest ingenieuze en aangrijpende verhalen van de Eerste Wereldoorlog vertelt. Twintig meter onder de straten van Arras daal je af in de tunnels die door Nieuw-Zeelandse genietroepen werden gegraven om 24.000 geallieerde soldaten te huisvesten voor een verrassingsaanval. De rondleiding is een diepgaande, immersieve ervaring. Terwijl je door de kille, vochtige gangen loopt, zie je de sporen die de soldaten achterlieten: graffiti, namen, tekeningen. Dit zijn de ‘kunstwerken’ hier. Het zijn geen meesterwerken, maar rauwe, menselijke uitingen van hoop, angst en verveling. Voor mij is de ‘kunst’ van deze plek de ongelooflijke scenografie van de rondleiding, die met projecties en geluid de geschiedenis tot leven wekt. Het is een collectie van verhalen, van stemmen uit het verleden, die je als bezoeker diep raakt en een onuitwisbare indruk achterlaat.
Daal af in de Carrière Wellington
5. Musée d’Histoire et d’Archéologie de Harnes: Het geheugen van de regio
Voor wie de diepere wortels van de regio Artois wil begrijpen, is een bezoek aan het kleine, maar verrassend rijke museum in Harnes een aanrader. Dit museum, gedragen door de passie van vrijwilligers, is het collectieve geheugen van de streek. De collecties zijn tweeledig. Enerzijds vind je er archeologische vondsten die de geschiedenis van de streek vanaf de prehistorie tot de Gallo-Romeinse tijd illustreren. Anderzijds is er een zeer uitgebreide en aangrijpende verzameling objecten uit de twee wereldoorlogen. Uniformen, wapens, persoonlijke bezittingen van soldaten en burgers, en documenten vertellen het verhaal van bezetting, verzet en bevrijding. De ‘kunst’ hier is te vinden in de ‘art des tranchées’ (loopgravenkunst): objecten gemaakt door soldaten van achtergebleven oorlogsmateriaal. Deze vaak fijn bewerkte vazen, aanstekers en sieraden zijn ontroerende voorbeelden van menselijke creativiteit onder de meest barre omstandigheden. Het is een bescheiden museum, maar de authenticiteit van de collectie en de verhalen die erbij horen, maken het tot een waardevolle ervaring.
Ontdek het geheugen van Harnes
De Revolutie van de Vorm: Moderne Meesterwerken
6. LaM – Lille Métropole: Drie collecties onder één dak
Genesteld in een prachtig beeldenpark in Villeneuve d’Ascq, net buiten Lille, ligt het LaM, een absoluut mekka voor liefhebbers van 20e-eeuwse kunst. Het museum is uniek omdat het drie belangrijke collecties verenigt: moderne kunst, hedendaagse kunst en de grootste collectie Art Brut van Frankrijk. De collectie moderne kunst is van wereldklasse, met topstukken van iconen als Amedeo Modigliani (zijn ontroerende Maternité), Pablo Picasso, Georges Braque en Joan Miró. Elke keer als ik hier kom, word ik weer gegrepen door de kracht en de vernieuwing die van deze werken uitgaat. Maar wat het LaM voor mij echt uitzonderlijk maakt, is de collectie Art Brut, de ‘rauwe’ kunst gemaakt door autodidacten, vaak buiten de marges van de samenleving. De werken van Augustin Lesage, een mijnwerker die spirituele, obsessief gedetailleerde doeken schilderde, zijn van een ongekende intensiteit. De dialoog tussen de gevestigde meesters van de moderne kunst en de ongetemde creativiteit van de Art Brut-kunstenaars is fascinerend en zet je aan het denken over wat kunst nu eigenlijk is.
“Ik had wel eens van Art Brut gehoord, maar had geen idee van de impact die het zou hebben. De werken in het LaM zijn zo puur, zo direct en zo krachtig. Het is kunst die niet gemaakt is om te behagen, maar omdat het gemaakt móést worden. De combinatie met de collectie moderne kunst is een gouden greep. Het verrijkt je kijk op beide stromingen. Een onvergetelijk museum.”
Laat je verrassen door het LaM
7. La Piscine de Roubaix: Waar kunst en art deco samenvloeien
Er zijn weinig musea ter wereld met zo’n spectaculaire setting als La Piscine in Roubaix. Gevestigd in een voormalig art-decozwembad, is dit museum een ode aan de schoonheid van zowel de architectuur als de kunst. Het grote zwembassin, met aan weerszijden de voormalige kleedhokjes en aan de kopse kanten prachtige gebrandschilderde ramen die de opkomende en ondergaande zon symboliseren, is nu een spiegelende watervlakte waarin een indrukwekkende beeldencollectie wordt gereflecteerd. Kunstenaars als Camille Claudel en Alfred Boucher komen hier prachtig tot hun recht. De collectie richt zich voornamelijk op de 19e en 20e eeuw, met een focus op beeldhouwkunst, schilderkunst en textiel, passend bij het industriële verleden van Roubaix. Ik kan uren dwalen door de galerijen die rond het bassin zijn ingericht, waar je werken vindt van schilders als Henri Fantin-Latour en een uitgebreide collectie van de ‘Groupe de Roubaix’, een collectief van lokale moderne kunstenaars. De sfeer is magisch, vooral wanneer het licht door de glas-in-loodramen valt en de hele ruimte in een kleurrijke gloed zet.
8. Villa Cavrois: Een bewoonbaar kunstwerk
In Croix, een voorstad van Roubaix, staat een architectonisch meesterwerk dat je gezien moet hebben: de Villa Cavrois. Dit is geen museum in de klassieke zin, maar een ‘Gesamtkunstwerk’ van de modernistische architect Robert Mallet-Stevens. Hij ontwierp in de vroege jaren ’30 niet alleen het gebouw voor de textielindustrieel Paul Cavrois en zijn gezin, maar ook het volledige interieur, van het meubilair en de verlichting tot de klokken aan de muur. Na jaren van verval is de villa subliem gerestaureerd en kun je er nu doorheen dwalen alsof de familie net even de deur uit is. De strakke lijnen, het gebruik van luxe materialen als marmer en exotisch hout, de slimme lichtinval en de revolutionaire techniek (voor die tijd) maken diepe indruk. Voor mij is dit pure, toegepaste kunst. Elke kamer, elke verhouding, elke kleur is doordacht. Het is een manifest van het modernisme, een plek waar je de toekomstvisie van een voorbije tijd kunt voelen. Het is de ultieme uiting van de overtuiging dat kunst in elk aspect van het leven kan worden geïntegreerd.
“De Villa Cavrois is adembenemend. De restauratie is zo perfect uitgevoerd dat je je echt in de jaren ’30 waant. Het is de harmonie van het geheel die me het meest raakte. Niets is aan het toeval overgelaten. Het is meer dan een huis; het is een statement, een sculptuur om in te wonen. Ik liep er rond met een gevoel van diepe bewondering voor de visie en het vakmanschap van Mallet-Stevens.”
Hedendaagse Dialogen: Kunst van Nu
9. De tijdelijke exposities van Louvre-Lens
Naast de semi-permanente ‘Galerie du Temps’ is het Louvre-Lens ook een dynamische plek voor grootschalige, tijdelijke tentoonstellingen. Deze exposities, die meerdere keren per jaar wisselen, zijn vaak thematisch en brengen kunstwerken uit het Louvre en andere internationale musea samen om een specifiek onderwerp uit te diepen. Wat ik hier zo sterk aan vind, is dat er vaak een brug wordt geslagen tussen historische en hedendaagse kunst. Zo kan een tentoonstelling over het oude Egypte worden afgesloten met werk van een moderne kunstenaar die zich door die cultuur liet inspireren. Deze dialogen over de eeuwen heen zijn altijd verrassend en verfrissend. Het loont dus altijd de moeite om de agenda van het museum te checken. Vaak worden hier kunstenaars getoond die je niet snel ergens anders in de regio zult zien. Het is de plek waar het Louvre zijn experimentele en actuele kant laat zien, en dat maakt elk bezoek weer anders en spannend.
Bekijk de actuele exposities in Louvre-Lens
10. Hôtel de Guînes: Het podium voor lokaal talent
Terug in het hart van Arras vinden we het Hôtel de Guînes, een prachtig 18e-eeuws stadspaleis dat nu dienstdoet als cultureel centrum en expositieruimte. Dit is de plek waar je de hedendaagse kunstscene van Arras en omgeving kunt ontdekken. In de elegante salons worden met regelmaat tentoonstellingen georganiseerd van lokale kunstenaarscollectieven en individuele artiesten. Je vindt er een breed scala aan disciplines, van schilderkunst en fotografie tot beeldhouwkunst en installaties. Een bezoek aan het Hôtel de Guînes voelt voor mij altijd als een ontmoeting met de creatieve hartslag van de stad zelf. Het is minder pretentieus dan een groot museum en biedt een laagdrempelige manier om in contact te komen met de kunstenaars die vandaag de dag in deze historische regio werken. Het is de perfecte afsluiter van een kunstreis: na de grote namen en de gevestigde meesters, de ontdekking van het talent van nu, op een plek die geschiedenis en heden prachtig verbindt.
Bronvermelding
De informatie in dit artikel is samengesteld op basis van persoonlijke bezoeken en kennis, aangevuld met informatie van de officiële websites en publicaties van de volgende instellingen:
- Musée des Beaux-Arts d’Arras
- Louvre-Lens
- Musée de la Chartreuse, Douai
- Carrière Wellington, Arras
- Musenor – Association des conservateurs des musées des Hauts-de-France (voor Musée de Harnes)
- LaM – Lille Métropole Musée d’art moderne, d’art contemporain et d’art brut
- La Piscine – Musée d’Art et d’Industrie André Diligent, Roubaix
- Villa Cavrois – Centre des monuments nationaux
- Arras Pays d’Artois Tourisme (voor Hôtel de Guînes)