Serravalle mag dan bij velen bekendstaan om zijn moderne outletcentra, maar geloof me, lieve lezer, deze wijk (castello) en zijn directe omgeving in het prachtige San Marino verbergen schatten die het hart van elke cultuurliefhebber sneller doen kloppen. Ik neem je mee op een persoonlijke reis, weg van de drukke winkelstraten, diep de geschiedenis en de kunst in. San Marino, de oudste republiek ter wereld, is een gelaagd meesterwerk, en de kunst die je hier vindt, vertelt een verhaal van duizenden jaren vrijheid, devotie en creativiteit.
Van de serene stilte van middeleeuwse fresco’s tot de uitdagende vormen van moderne beeldhouwkunst; de diversiteit is verbluffend. We duiken in het statige Museo di Stato, waar het DNA van de republiek ligt opgeslagen, maar we werpen ook een blik op de agrarische wortels van Serravalle zelf. Ik zal je mijn persoonlijke favorieten tonen en je een blik gunnen in de ziel van deze unieke enclave. Pak een virtuele cappuccino, en laat je door mij gidsen langs zes onvergetelijke artistieke haltes in en rond Serravalle. Dit is een kant van San Marino die je zeker niet wilt missen.
Inhoudsopgave
- Het historische hart van de republiek (Città di San Marino)
- Hedendaagse kunst en de wortels van Serravalle
- Een blik buiten de muren: De omgeving
Het historische hart van de republiek (Città di San Marino)
Voordat we ons specifiek op Serravalle richten, moeten we eerst het hart van de republiek begrijpen. We beklimmen de Monte Titano naar de hoofdstad, Città di San Marino. De lucht is hier ijler, de uitzichten adembenemend, en de geschiedenis ligt letterlijk op straat. Hier vinden we de oudste en meest fundamentele collecties van het land.
Museo di Stato: De ziel van San Marino
Als je maar één museum bezoekt om San Marino te begrijpen, laat het dan deze zijn. Gevestigd in het historische Palazzo Pergami Belluzzi, is het Museo di Stato (Staatsmuseum) een ware schatkamer. Ik kan hier uren dwalen. De collectie is een fascinerende reis door de tijd, beginnend bij de archeologische vondsten uit het Neolithicum die bewijzen hoe lang dit gebied al bewoond is. Mijn hart maakt altijd een sprongetje bij de Etruskische en Romeinse artefacten; de verfijning is ongelooflijk.
Maar het museum is meer dan alleen archeologie. Je vindt er een prachtige verzameling munten en medailles die de onafhankelijke geschiedenis van de republiek illustreren. De kunstcollectie omvat werken van de veertiende-eeuwse school van Rimini tot aan latere meesters. Een absoluut topstuk is het “Polittico di Montegrimano”, een oogverblindend veelluik toegeschreven aan de anonieme ‘Maestro di Montegrimano’. Ook vind je er relikwieën van de heilige stichter, Marinus, en zelfs objecten die verband houden met Garibaldi, die hier toevlucht zocht. Het is een compacte, maar indrukwekkende verzameling die het verhaal van vrijheid vertelt.
Website: Museo di Stato
Pinacoteca San Francesco: Stille devotie in verf
Een paar stappen verderop, verbonden aan de gelijknamige kerk, vind je een juweeltje van spirituele kunst: de Pinacoteca di San Francesco. Dit is het oudste museum van de republiek, opgericht in 1865. Wat deze plek zo bijzonder maakt, is de sfeer. Het is er stil, bijna meditatief. Je wandelt letterlijk tussen de overblijfselen van de oude fresco’s van het klooster.
De collectie bestaat voornamelijk uit religieuze kunst van de 14e tot de 18e eeuw. Hoewel de namen je misschien niet allemaal direct bekend voorkomen, is de kwaliteit onmiskenbaar. Je ziet hier prachtig werk van de gebroeders Vivarini en de school van Guercino. Let vooral op het werk “De visitatie” van de anonieme ‘Maestro di San Francesco’. De emotie in de gezichten, de zachte plooival van de gewaden – het is pure devotie, vastgelegd in verf. Het museum bewaart ook een zeldzaam portret van de heilige Franciscus zelf, daterend uit de 13e eeuw. Een plek om even te bezinnen.
Website: Pinacoteca San Francesco
Hedendaagse kunst en de wortels van Serravalle
We dalen weer af van de berg, terug naar de meer uitgestrekte en moderne delen van de republiek. Hier, in de levendige ‘castelli’ zoals Serravalle, vinden we een ander soort kunst: de kunst van de 20e en 21e eeuw, en de kunst van het alledaagse leven.
Galleria Nazionale: De moderne republiek
In het hart van het historische centrum van Città, maar met een moderne ziel, vind je de Galleria Nazionale d’Arte Moderna e Contemporanea. Deze galerie is een verademing na alle oude stenen. San Marino heeft, verrassend genoeg, een zeer levendige band met moderne kunst, mede dankzij de vroegere Biënnales.
De collectie is een ‘work in progress’ en focust zich op Italiaanse en Sammarinese kunst van de 20e eeuw tot nu. Dit is de plek waar je de grote namen uit de Italiaanse moderniteit tegenkomt. Denk aan Renato Guttuso, Emilio Vedova en Achille Perilli. De werken roteren vaak, waardoor elk bezoek weer een nieuwe ontdekking biedt. De galerie is gehuisvest in een prachtig gerestaureerd gebouw en de manier waarop het moderne werk contrasteert met de oude omgeving is simpelweg briljant. Dit is het bewijs dat San Marino niet alleen een historisch openluchtmuseum is, maar een levende, ademende culturele entiteit.
Website: Galleria Nazionale San Marino
Museo della Civiltà Contadina: Het echte leven in Serravalle
En dan, eindelijk, het hart van de regio die ons hier bracht. In Dogana, onderdeel van de gemeente Serravalle, ligt een museum dat ik iedereen aanraad die de regio écht wil begrijpen: het Museo della Civiltà Contadina e dell’Artigianato (Museum van de Rurale Beschaving en Ambachten). Vergeet de glitter van de outlets; dit is de ziel van Serravalle.
Gehuisvest in een oude boerderij (Casa Fabrica), neemt dit museum je mee terug naar de tijd dat San Marino een arme, agrarische samenleving was. Het is een ontroerende verzameling van meer dan tweeduizend objecten: landbouwwerktuigen, huishoudelijke artikelen, kleding en reconstructies van oude ambachten. Je ziet de gereedschappen van de kuiper, de schoenmaker en de wever. Het is geen ‘grote kunst’, maar het is het eerlijke, harde leven van de mensen die dit land hebben opgebouwd. Voor mij is dit net zo waardevol als een Guercino. Het geeft context aan de moderne welvaart van Serravalle en toont de veerkracht van de Sammarinese bevolking.
Website: Museo della Civiltà Contadina
Een blik buiten de muren: De omgeving
Kunst stopt natuurlijk niet bij de grens. De invloed van en op San Marino reikt veel verder, naar de Italiaanse Romagna en de Adriatische kust. Deze laatste twee haltes tonen de verbindingen met de buitenwereld.
Museo delle Armi Antiche: Kijken vanaf de toren
We keren nog één keer terug naar de berg, specifiek naar de Cesta, de Tweede Toren. Hier huist het Museo delle Armi Antiche (Museum van Oude Wapens). Misschien niet direct ‘kunst’ in de klassieke zin, maar de ambachtelijkheid van deze objecten is adembenemend. En de locatie… die is onovertroffen.
De collectie, die teruggaat tot de 13e eeuw, toont de evolutie van wapentuig: van zwaarden en hellebaarden tot vroege vuurwapens. Wat mij persoonlijk zo raakt als ik hier rondloop, is niet alleen de schoonheid van het ingelegde ivoor of het glimmende staal, maar het besef dat deze objecten gemaakt zijn met een dodelijk doel. Ze waren essentieel voor het verdedigen van de vrijheid die San Marino zo koestert. Terwijl je door de smalle gangen van de toren loopt en deze wapens bekijkt, met het spectaculaire uitzicht over de Apennijnen tot aan de zee, voel je de geschiedenis van deze republiek tot in je botten. Het is een krachtige, bijna theatrale ervaring.
Website: Museo delle Armi Antiche
Museo della Città (Rimini): De Romeinse buren
Voor onze laatste stop maken we een kleine uitstap naar de ‘omgeving’: het nabijgelegen Rimini in Italië. De band tussen San Marino en Rimini is eeuwenoud. In het Museo della Città ‘Luigi Tonini’ zie je de context waarin San Marino is ontstaan. Het museum is gevestigd in een voormalig jezuïetenklooster en is een van de rijkste collecties in de regio.
Het absolute hoogtepunt, en een reden op zich om te gaan, is de ‘Domus del Chirurgo’ (Huis van de Chirurg). Dit is een 2e-eeuwse Romeinse villa, direct naast het museum, waar een ongelooflijke collectie van meer dan 150 Romeinse chirurgische instrumenten is gevonden. De mozaïeken in de villa zijn prachtig bewaard gebleven. De Pinacoteca van het museum bevat werken van de 14e-eeuwse School van Rimini, die ook de kunst in San Marino sterk beïnvloedde, en een schitterende “Pietà” van Giovanni Bellini. Een bezoeker schreef online, en ik kan het alleen maar beamen:
“Ik was sprakeloos bij de Domus del Chirurgo. Je staat letterlijk op een glazen vloer boven de mozaïeken, en de vitrine met die chirurgische instrumenten… het is alsof de arts elk moment terug kan keren. Je voelt de Romeinse aanwezigheid zo intens. Dit overtrof al mijn verwachtingen.”
Dit museum verbindt de stippen tussen de Romeinse tijd, de middeleeuwse kunst en de wereld waarin de kleine republiek San Marino, op een steenworp afstand, wist te overleven en bloeien. Het is de perfecte afsluiting van onze kunstreis.
Website: Museo della Città di Rimini
Wacht: Er zijn nog meer berichten over Serravalle en San Marino!
Bronnen:
- Officiële website Musei di Stato San Marino (museidistato.sm)
- Officiële website Toerisme San Marino (visitsanmarino.com)
- Officiële website Musei Comunali di Rimini (museicomunali.it)
- Eigen reisnotities en ervaringen van de auteur.