Een stad filmen is als een autopsie plegen op een levend lichaam. Je snijdt in de straten, legt de aderen bloot, maar de ziel – die verdomde, ongrijpbare ziel – laat zich zelden vangen. Tenzij je in Bologna bent. Je zoekt films in Bologna? Je zoekt een spiegel. Deze stad, ‘la Dotta, la Grassa, la Rossa’, is niet zomaar een decor; het is een personage met een bipolaire stoornis. Ze is tegelijkertijd de geleerde, de obscene vreetzak en de bloedrode communist. Als regisseur weet ik: Bologna filmt jou. De stad observeert je vanonder die 40 kilometer aan portici, als een oude man die je met een half oog aankijkt en al precies weet wat voor vlees hij in de kuip heeft. Je denkt dat je een stedentrip plant, maar je wandelt een filmset op die al duizend jaar in productie is. Je zoekt geen locaties, je zoekt bewijsmateriaal van het leven dat hier is geleefd, met een tragische, bijna Verhulstiaanse grandeur.
Inhoudsopgave
- Pasolini’s getormenteerde blik: Salò en Oedipus
- 1. Salò o le 120 giornate di Sodoma (1975)
- 2. Edipo Re (1967)
- De stad van Avati: Bourgeoisie en tragedie
- 3. Il Papà di Giovanna (2008)
- Noir en nostalgie: De vele gezichten van de stad
- 4. Hanno rubato un tram (1954)
- 5. Diabolik (2021)
- 6. Quo Vadis, Baby? (2005)
- De loden jaren: De films in Bologna als getuige
- 7. Romanzo Criminale (2005)
Pasolini’s getormenteerde blik: Salò en Oedipus
Je kunt niet over film in Bologna praten zonder de naam Pasolini te laten vallen. Hij gebruikte zijn stad niet uit liefde, maar uit noodzaak. Als een chirurg die zijn eigen hart opereert.
1. Salò o le 120 giornate di Sodoma (1975)
De moeilijkste film. De ultieme gruweldaad. Pasolini koos de neoklassieke **Villa Aldini**, die als een onheilspellende kroon boven de stad troont, als het hoofdkwartier van het fascisme. Hier, met uitzicht over het ‘rode’ Bologna, voeren de vier libertijnen hun sadistische rituelen uit.
Persoonlijke indruk van Kai: Ik ben er geweest. De villa is nu deels verlaten, deels in gebruik. Je staat daar op die heuvel, en je voelt de koude, berekende esthetiek van de film. Pasolini filmde de hel niet met vlammen, maar met symmetrie en marmer. Hij gebruikte de schoonheid van de villa om de leegte van de macht te tonen. Het gebouw zelf is een stilzwijgende getuige van de filmgeschiedenis.
De villa zelf is moeilijk te bezoeken, maar het uitzicht is de klim waard. Meer over Villa Aldini 
.
2. Edipo Re (1967)
Een film die zich afspeelt in een mythisch verleden, maar Pasolini verankert het in het *heden* door de proloog en epiloog in Bologna op te nemen. We zien de blinde Oedipus, getransformeerd tot een moderne blinde man, bedelend onder de eindeloze **Portico dei Servi** (Strada Maggiore) en dwalend over een zonovergoten **Piazza Maggiore**. De basiliek van San Petronio kijkt zwijgend toe.
Quote: “Hier zie je de genialiteit van de locatiekeuze. De portici zijn het perfecte filmische labyrint. Eindeloze bogen, ritmische schaduwen. Oedipus’ lot is net zo onontkoombaar als de gang onder de portico. Hij kan alleen maar vooruit, in een gang die door de stad zelf is gebouwd.”
Het centrale plein is onmisbaar: Piazza Maggiore .
—
De stad van Avati: Bourgeoisie en tragedie
Pupi Avati is de chroniqueur van Bologna. Hij filmt de stad intiem, van binnenuit, met al haar neuroses en verborgen drama’s.
3. Il Papà di Giovanna (2008)
Een hartverscheurend drama dat zich afspeelt in de fascistische periode. Avati gebruikt het prestigieuze **Liceo Ginnasio Statale Luigi Galvani** (Via Castiglione) als het decor voor de dromen en de uiteindelijke ondergang van de protagonisten. Het is het symbool van de bourgeoisie. Later toont de film de kille, monumentale pracht van het **Cimitero della Certosa** (de begraafplaats), waar de personages hun geheimen begraven.
Persoonlijke indruk van Kai: Het gebruik van het Liceo Galvani is briljant. Het is geen school, het is een instituut. De gangen zijn hoog, de deuren zwaar. Je voelt de druk van de geschiedenis, de verstikking van de sociale klasse. Avati toont hoe de architectuur van de stad de levens van haar bewoners vormt, of in dit geval, breekt.
De school is nog steeds in gebruik: Liceo Galvani .
—
Noir en nostalgie: De vele gezichten van de stad
Bologna is niet alleen maar ‘rood’. Ze kan een komisch decor zijn, een stijlicoon uit de jaren ’60, of een duistere neo-noir. De films in Bologna zijn net zo divers als de stad zelf.
4. Hanno rubato un tram (1954)
Een zeldzaam vrolijke film. Een komedie met de grote Aldo Fabrizi als een trambestuurder die, in een vlaag van frustratie, een tram ‘steelt’. De film is een glorieuze, nostalgische joyride door het Bologna van de jaren ’50. Je ziet de tram hilarisch ploeteren door de heuvels (**Colli Bolognesi**), langs de **Giardini Margherita**, en over de toen nog drukke **Piazza Ravegnana** (bij de Twee Torens). Een prachtig tijdsdocument.
Het groene hart van de stad: Giardini Margherita .
5. Diabolik (2021) – Een van de meest stijlvolle films in Bologna
De Manetti Bros. zochten de fictieve stad Clerville, en vonden die in Bologna. Ze transformeerden de stad tot een strak, stijlvol, ‘swinging sixties’ decor. De brutalistische architectuur van de Fiera-wijk, met name de **Kenzo Tange Toren**, werd gebruikt als het hoofdkwartier van inspecteur Ginko. Snelle auto-achtervolgingen werden gefilmd op de brede **Via Marconi** en in de bochtige heuvels buiten de stad. Een symbool van modern Bologna: het Torri Fiera District
6. Quo Vadis, Baby? (2005)
Gabriele Salvatores filmde deze neo-noir met een digitale camera, wat de stad een kille, onheilspellende sfeer geeft. Dit is niet het ‘rode’, gezellige Bologna. Dit is een stad van raadsels. De film toont de ruwe randen: de universiteitswijk **Via Zamboni** ’s nachts, en de post-industriële sfeer van de wijk **Bolognina**. De hoofdpersoon, een privédetective, dwaalt door een stad die haar geheimen niet zomaar prijsgeeft.
Quote: “Salvatores ontweek de toeristische plekken. Hij filmde het asfalt, de graffiti, de schaduwen onder de portici. Hij begreep dat Bologna ’s nachts een heel andere stad is. De portici zijn dan geen schuilplaats tegen de zon, maar donkere tunnels vol echo’s.”
Het hart van de universiteit: Via Zamboni (Wikipedia) .
—
De loden jaren: De films in Bologna als getuige
Soms is de stad niet het decor, maar het slachtoffer. Het litteken dat de geschiedenis achterlaat.
7. Romanzo Criminale (2005)
De film volgt de opkomst en ondergang van een Romeinse bende. Maar het kruispunt van hun verhaal, en van de Italiaanse geschiedenis, ligt in Bologna. Regisseur Michele Placido reconstrueert op een ijzingwekkende, bijna documentaire-achtige manier de **Bologna-aanslag van 2 augustus 1980**. De scène in de wachtkamer van het **Stazione di Bologna Centrale** (Centraal Station) is kort, maar fungeert als het morele nulpunt van de film. De explosie die het land schokte.
Persoonlijke indruk van Kai: Als je vandaag in het station van Bologna bent, zie je de scheur in de muur die ze als monument hebben laten zitten. Je ziet de klok die stilstaat op 10:25 uur. Placido hoefde niets te dramatiseren; hij hoefde alleen maar te registreren. De locatie *is* het verhaal. Het is een litteken in het gezicht van de stad, en de film legt dat feilloos vast.
Wacht! Heeft u alle berichten over Bologna en Italië al gelezen?
Bronvermelding: Ervaringen van Kai Vermandere, gecombineerd met openbare informatie van de Cineteca di Bologna, filmarchieven en toerismebureaus. Locaties zijn gebaseerd op filmscènes en lokale kennis.
Wij doen onze best om deze informatie zo actueel en accuraat mogelijk te houden, maar kunnen niet garanderen dat alle details op het moment van lezen nog correct zijn. Zie ook onze disclaimer.